Mauzoleum Bluchera

G.L. Blücher – Grobowiec i mauzoleum

 

Grobowiec i mauzoleum feldmarszałka
Gebharda Leberechta Blüchera
księcia von Wahlstatt w Krobielowicach, koło Kątów Wrocławskich

Na mapie śląskich zabytków historycznych związanych z okresem wojen napoleońskich, jednym z nielicznych do dziś zachowanym, jest mauzoleum G. L. von Blüchera. Stoi przy drodze niedaleko wsi Krobielowice.1 Dojechać tam można drogą z Wrocławia lub Kątów Wr. do Gniechowic w kierunku na Oławę. Pruski bohater, który był jednym z głównych uczestników tamtych wydarzeń, znalazł tu miejsce swojego spoczynku. Dlatego kilka szczegółów historycznych związanych z ufundowaniem i budową mauzoleum warto tu przedstawić.

Otóż w 1853 r. o Krobielowicach i pobliskich Kątach głośno było nie tylko w całych Prusach, ale i we wszystkich niemieckich landach.2 Ówczesna prasa szeroko rozpisywała się o wydarzeniu, które tu miało miejsce. A był nim uroczysty i okazały pogrzeb feldmarszałka Blüchera, jaki król Prus, Fryderyk Wilhelm IV urządził temu zasłużonemu żołnierzowi. Mauzoleum stanęło w pobliżu majątku na niewielkim wzniesieniu, które to miejsce marszałek jeszcze za życia sobie szczególnie upodobał.3 Do jego wybudowania w obecnym kształcie doszło dopiero w 34 lata po śmierci Blüchera.

Historia tej budowli zaczęła się w 1819 r., gdy sprawą godnego pochówku zajął się jego były podwładny i przyjaciel, gen. Hans von Zieten. Najprawdopodobniej pierwszym grobowcem była krypta, która dzisiaj jest ok.2.5 m. z tyłu mauzoleum. Po jej wybudowaniu, a rok po jego śmierci, zabalsamowane ciało zostało tam uroczyście przeniesione z kościoła z sąsiednich Wojtkowic. Już wówczas zakładano, iż jest to rozwiązanie tymczasowe. Planowano bowiem budowę grobowca w kształcie piramidy, gdzie na ściętym wierzchołku miał spoczywać lew. Po bokach owego grobowca na straży miały stać dwa sfinksy. Projekt ten, jak się dopiero później okazało, pozostał tylko na papierze. Na przedsięwzięcie to wydzielono z krobielowickiego majątku 6 mórg ziemi. 4 morgi przeznaczono na mauzoleum, a 2 morgi, na dom dla strażnika i dozorcy. Funkcję tą objął dożywotnio wieloletni ordynans zmarłego, wachmistrz z 5 Pułku Huzarów, niejaki Schmidt.

Nieistniejący obecnie Dom Strażnika który stał po drugiej stronie drogi. Na kartce pocztowej z ok.1900 r. potomek owego Schmidta z rodziną. Reklama na drzwiach zachęcała do kupna pocztówek i upominków.

 

Kamieniołom w Sobótce-Górce

Pod koniec 1820 r. hrabia von Zieten mając przygotowane już miejsce spoczynku, i pieniądze pochodzące ze składek żołnierzy, zlecił prace przy wydobyciu granitu. Wykuwano go przez trzy lata ze zbocza Ślęży w dzisiejszej Sobótce – Górce.4 Był to potężny kwadratowy blok skalny o wysokości ok. 4 m. i długości krawędzi ok.7,5 m. Wagę tego skalnego ciosu szacowano na prawie 600 t. Przez dwa lata udało się ów kamień przesunąć zaledwie o kilka metrów. Zdano sobie wtedy sprawę z tego, że dostarczenie go w całości do Krobielowic jest nierealne. Dlatego też w 1826 r. nieco zmniejszono jego wymiary.

 

Pałac Inwalidów

Przez dwa lata, przy licznych problemach udało się przesunąć blok o ok.4 km. na pole w Rogowie Sobóckim. Do miejsca przeznaczenia brakowało jednak jeszcze ok.12 km. Z powodu dużych trudności technicznych, jak i braku funduszy, dalsze prace zostały przerwane na prawie 20 lat. Pomysłodawca i wykonawca tego przedsięwzięcia, von Zieten zakończył swoją inicjatywę długami.5 Być może sprawa budowy mauzoleum poszłaby w zapomnienie, gdyby nie przeniesienie zwłok Napoleona do Paryża w 1840 r. i patriotyczny pogrzeb w Pałacu Inwalidów. Zaczęto już wtedy w Prusach komentować, że zbyt duża jest różnica między czcią oddaną przez oba narody, zwycięzcy i pokonanego. Pretekstem do zwrócenia powszechnej uwagi na zbyt mało okazały grobowiec Blüchera była także setna rocznica jego urodzin. Również nowy władca Prus, Fryderyk Wilhelm IV, wykorzystał okazję by ożywić na nowo wspomnienie o powszechnie szanowanym bohaterze.

Tivoli – Aniene

Powołał w tym celu zespół doradców, którzy opracowali nowy projekt i kosztorys. Nadzór nad całością król powierzył znanemu, arch. J.H. Strackowi. Przyjęto koncepcję wzorowaną na klasycznym rzymskim grobowcu z Tivoli, nieopodal Rzymu we Włoszech. Do realizacji nowego projektu wykorzystano tamten blok granitowy leżący na polu w Rogowie Sobóckim, który von Zieten zmuszony był przed laty zostawić. Ponieważ nowy projekt zakładał wykonanie budowli z mniejszych części, blok ów podzielono, i w 1846 r. rozpoczęto prace budowlane. Obróbkę i połączenia granitowych bloków klamrami z brązu powierzono kamieniarzowi wrocławskiemu, Bungenstabowi. Budowę obiektu, bez zwornika i dachu ukończono na początku 1852 r. Na przykrycie mauzoleum zaplanowano bowiem granit ze Strzelina, ze względu na jego znacznie większą odporność na warunki atmosferyczne. Ażeby go przywieźć do Krobielowic, zbudowano specjalną platformę, która mogła przewieźć ów półkolisty kamień o wadze ok. 20 t. Pojazd ten ciągnęło najpierw 14, później 18 a na końcu 28 koni. Na tej trasie w kilku miejscach musiano w związku z tym poszerzyć drogę i wzmocnić kilka mostów. W międzyczasie rzeźbiarz H. Berges, uczeń słynnego Chrystiana D. Raucha wykonał medalion Blüchera, który zamontowany został u szczytu mauzoleum. Przedstawiał on marmurowe popiersie marszałka okryte skórą lwa, którego łapa zwisała nad dolnym brzegiem niszy (dzisiaj już częściowo zniszczony). Wejście do krypty zamykały drzwi odlane z żeliwa i wewnętrzna kuta krata. Mauzoleum o podstawie kwadratu ma wymiary 5,5 m. a wysokie jest na 11 m.

Okrągłą wieżę przykrywa półkolisty granit o średnicy 4,54 m. Nad wejściem był napis:
„DEM FÜRSTEN BLÜCHER VON WAHLSTATT DIE KÖNIGE FRIEDRICH WILHELM III, FRIEDRICH WILHELM IV UND DAS HEER. VOLLENDET MDCCCLIII” „Księciu Blücherowi von Wahlstatt królowie Fryderyk Wilhelm III, Fryderyk Wilhelm IV i armia. Ukończono 1853 „6 Tak więc, po 34 latach marszałka przeniesiono z grobowca do mauzoleum. W przyziemiu urządzono kaplicę, a pod nią, w miedzianym sarkofagu złożono zwłoki marszałka. Pełna patetycznych akcentów uroczystość pogrzebowa z udziałem króla i licznie zgromadzonych notabli, odbyła się 28. 08. 1853. Był to już trzeci taki ceremoniał pogrzebowy z którego czyniono manifestację patriotyczną 7. W krypcie grobowej pochowane były małżonka i trzydziestoletnia córka księcia.8

 

Kartka z Krobielowic z 1908 r. Wygląd mauzoleum na karcie pocztowej z 1903 r.

 

Pierwotnie teren wokół grobowca ogrodzony był siatką, a bramę zdobiły dwa pozłacane orły. W latach 1903-1904 grobowiec i mauzoleum były remontowane. W 1938 r. teren wokół otoczono niskim kamiennym murkiem obłożonym granitem. Fragment tego muru zachował się do dzisiaj.

Z inicjatywy attache wojskowego ambasady Niemiec wiosną 1996 r. jednostki Bundeswehry i Wojska Polskiego przeprowadziły prace zabezpieczające i porządkowe wokół obiektu.

 

Zarys biografii feldmarszałka Blüchera jest tutaj

 

Na podstawie materiałów: Franz Wiedemann „Mogiły Blüchera koło Krobielowic“ i zasobów Internetu.

 

Jerzy Grenda